Ostatnia publikacja - "Perswazje" i "Opactwo Northanger"
Na początku 1816 roku rodzinę Austenów dotknęło wiele nieszczęść. Henry zbankrutował, statek Charles'a rozbił się u wybrzeży Smyrny w pościgu za piratami, Edward, pogrążony w procesie o spadek, stał na skraju bankructwa, zaś Jane powoli dopadała choroba, która ponad rok później doprowadziła do jej śmierci. Odbiło się to na Perswazjach, które zaczęła pisać w tym czasie i które można uznać za najbardziej dojrzałe, ale też najsmutniejsze dzieło Jane, mimo zwykłego u niej szczęśliwego zakończenia i szczypty ironii. Zmęczenie spowodowane chorobą sprawiło, że nie była zadowolona ze swojej nowej powieści. Ukończyła ją w lipcu, jednak zakończenie wydało jej się płaskie i nieciekawe; sądziła, że talent ją opuszcza. Jednak pewnego dnia na początku sierpnia obudziła się z nowymi siłami i zmieniła zakończenie. Omówiła też z rodziną tytuł (pierwotnie miał brzmieć Elliotowie ), który, prawdopodobnie za namową Henry'ego, zmieniła na Perswazje.1
23 marca 1817 roku pisała do Fanny: stryj Henry wie o najnowszym [utworze], gotowym do wydania (...) Tobie się nie spodoba, więc nie musisz się niecierpliwić. Może najwyżej polubisz heroinę, gdyż jest prawie za dobra na mój gust. Krytyka głównej bohaterki może trochę dziwić, gdyż niejaka pani Barett, znajoma rodziny, stwierdziła, że Anne Elliot to ona (Jane) we własnej osobie, a jej entuzjazm dla marynarki i wielkoduszność są tu dokładnie odzwierciedlone.2
Po napisaniu Perswazji Jane sięgnęła po powieść napisanej wiele lat wcześniej, w latach 1798-1799, a poprawionej pierwszy raz w 1802 lub 1803 roku. Nosiła wtedy tytuł Susan3, ale ostatecznie wydano ją jako Opactwo Northanger. Henry już wtedy wysłał rękopis wydawnictwu Richard Crosby and Sons, które dało za niego dziesięc funtów, nie zdecydowało się jednak na publikację, być może dlatego, że powieść wyśmiewała romanse gotyckie, w dużej ilości wydawane przez spółkę pana Crosby'ego.4
W 1809 roku, gdy Jane zamieszkała w Chawton i wróciły jej siły twórcze, napisała do wydawnictwa list, w którym wyraziła zdziwienie, że powieści nie wydano oraz zgłosiła gotowość dostarczenia drugiego egzemplarza, jeżeli pierwszy się zgubił. Na końcu dodała, że jeżeli nie dostanie odpowiedzi na list, poszuka innego wydawcy. Crosby odpisał, że w umowie nie było mowy o publikacji, a gdyby Jane lub ktokolwiek inny próbował wydać powieść, zostaną podjęte stosowne kroki prawne. Zaproponował również odsprzedanie rękopisu za sumę dziesięciu funtów; Jane nie miała innego wyjścia, jak przystać na propozycję.5
Około 1817 roku Jane zamierzała wprowadzić poprawki do Susan, której tytuł zmieniła na Catherine, jednak musiała z tego zrezygnować, prawdopodobnie przez pogarszający się stan zdrowia. 13 marca 1817 roku napisała do Fanny: Panna Katarzyna spoczęła tymczasem na półce i nie wiem, czy kiedykolwiek ujrzy światło dzienne.
Tuż przed śmiercią Jane pracowała nad następną powieścią, którą rodzina zatytułowała Sanditon. Napisała tylko 12 rozdziałów, ostatni fragment miał datę 18 marca 1817. Nie dane było jej dokończyć kolejnego dzieła, tak jak nie doczekała wydania ani jednej, ani drugiej powieści; zmarła cztery miesiące później, 18 lipca 1817 roku. Jednak Henry, który opiekował się publikacjami książek siostry, zadbał, by te również zostały wydane. Ukazały się razem na początku 1818 nakładem Johna Murray'a - Catherine została przemianowana na Opactwo Northanger i zajęła dwa pierwsze woluminy, dwa ostatnie zawierały Perswazje. Poza tekstami powieści w ksiązce znalazła się również notka biograficzna o autorce napisana przez Henry'ego.
Podsumowanie
1. Na Rozważnej i romantycznej Jane zarobiła 140 funtów, na Dumie i uprzedzeniu - 110, Mansfield Park - 350, a na Emmie i drugim wydaniu Mansfield Park - 450; w sumie 1050 funtów. Aby móc porównać to - za czasów, gdy Jane z siostrą i rodzicami mieszkała w Steventon, a bracia jeszcze całkowicie się nie usamodzielnili, rodzina miała dochód 600 funtów rocznie (Jane dostawała 10 funtów na pół roku na własne wydatki)6; około 300 funtów rocznie miała najbiedniejsza szlachta, która ledwo utrzymywała dwie pokojówki; w społeczeństwie uznawano, że aby zachować status gentlemana, należało mieć 2 tysiące funtów7.
2. Twórczość Jane można podzielić na dwa okresy, pierwszy obejmujący lata spędzone w Steventon, drugi - w Chawton, przedzielone smutnym dla pisarki pobytem w Bath. W pierwszym okresie powstały powieści Rozważna i romantyczna, Duma i uprzedzenie oraz Opactwo Northanger, w drugim - Emma, Mansfield Park i Perswazje. Trzy pierwsze powstawały mniej więcej w latach 1795-1800, jednak wszystkie zostały w późniejszym czasie poddane poprawkom - Opactwo Northanger około 1803 roku, zaś dwie pozostałe - od roku 1809 do czasu ich publikacji. Trzy ostatnie powieści Jane napisała na przestrzeni zaledwie czterech lat, w latach 1812-1816. Oba okresy różnią się - utwory z okresu steventońskiego dotyczą w dużej mierze kwestii szans na dobre zamążpójście niezamożnych panien, małżeństwa z miłości i rozsądku; chawtoński również zahacza o ten temat, jednak nie jest on tak wyraźny jak w trzech pierwszych powieściach.
3. Jane publikowała anonimowo i po sukcesie jej pierwszych powieści spekulowano, kim jest owa pewna dama, a nawet zastanawiano się, czy autorką jest na pewno dama - po przeczytaniu Dumy i uprzedzenia pewien literat stwierdził, że książka jest zbyt mądra, by mogła napisać ją kobieta8. Tożsamość Jane stawała się coraz szerzej znana w miarę jak wychodziły jej kolejne powieści. Rodzina obiecała zachować wszystko w sekrecie, jednak niektórzy nie mogli się powstrzymać; podobno długi język miał Henry, ukochany brat Jane, który nie mógł się powstrzymać od chwalenia się, że tajemniczą damą jest jego siostra.
4. Jane miała dwóch wydawców - Thomasa Egertona, który wydał Rozważną i romantyczną, Dumę i uprzedzenie i Mansfield Park, oraz Johna Murray'a, który opublikował Emmę, drugie wydanie Mansfield Park oraz Opactwo Northanger i Perswazje. W 1832 roku prawa autorskie do wszystkich powieści za sumę dwustu pięćdziesięciu funtów wykupił Richard Bentley. Książki Jane wznawiano nieczęsto, a rodzina uważała, że jej twórczość nie zainteresuje już nikogo poza krewnymi. W latach 1817-1870 ukazało się tylko jedno zbiorowe wydanie powieści, zaś w 1818 roku biblioteka Uniwersytetu w Cambridge, która przechowywała wszystko, co ukazało się drukiem w Anglii, usunęła dzieła Jane uznając je za mało ważne9. Dopiero XX wiek w pełni docenił talent Jane Austen.
_______
1 Valerie Grosvenor Myer, Jane Austen. Niezłomne Serce, Warszawa 1999, s. 245-246, 249
2 tamże, s. 249
3 nie mylić z inną wczesną pracą pisarki, epistolarną Lady Susan
4 tamże, s. 182
5 Jane Austen, Listy wybrane, Warszawa 1998, s. 103-104
6 Valerie Grosvenor Myer, Jane Austen. Niezłomne Serce, Warszawa 1999, s. 96
7 tamże, s. 40
8 tamże, s. 206
9 tamże, s. 261; ciekawostką jest, że poza dziełami Jane usunięto również dzieła Ludwika van Beethovena.
Fragmenty listów: Jane Austen, Listy wybrane 1796-1817, Warszawa 1998
Tematy powiązane:
- Kulisy debiutu, czyli jak to było z Rozważną i romantyczną
- Duma i uprzedzenie, czyli sukcesów ciąg dalszy
- Fanny, Emma i książę regent
Akaterine, 2008-09-09 17:04:36